پروتکل اختیاری کنوانسیون حذف کلیه اشکال تبعیض علیه زنان
- مصوبه ١۵ اکتبر ١٩٩٩ – قطعنامه شماره ۴/۵۴ مجمع عمومی سازمان ملل متحد دولت‌ها عضو پروتکل حاضر:
با توجه به منشور سازمان ملل متحد مبنی بر اعتقاد راسخ به اصول پایه‌ای حقوق بشر و احترام به ارزش ذاتی و برابری خدشه‌ناپذیر حقوق مردان و زنان.
با توجه به اعلامیه جهانی حقوق بشر تمام افراد بشر آزاد به دنیا می‌آیند و ازلحاظ حیثیت و حقوق باهم برابر هستند و همه از کلیه حقوق و آزادی‌هایی که در آن بیان‌شده است بدون هیچ‌گونه تمایزی ازجمله تمایز در جنسیت، برخوردار می‌باشند.
با یادآوری و تذکر به میثاق‌های بین‌المللی حقوق بشر و دیگر اسناد بین‌المللی حقوق بشر که تبعیض برمبنای جنسیت را منع کرده‌اند.
با یادآوری و تذکر به کنوانسیون حذف کلیه اشکال تبعیض علیه زنان که دولت‌های عضو به‌وسیله آن تبعیض علیه زنان را در تمام اشکال آن محکوم کرده‌اند و پذیرفته‌اند که با تمام ابزارهای مناسب و بدون درنگ رویه حذف تبعیض علیه زنان را پیگیری کنند.
با تائید مجدد بر تصمیم آن‌ها (دولت‌های عضو) جهت بهره‌مندی کامل و مساوی زنان و برخورداری آن‌ها از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی و نیز اطمینان از اقدامات مؤثر برای ممانعت از نقض این حقوق و آزادی‌ها.
دولت‌های عضو موارد زیر را می‌پذیرند:
ماده اول
دولت عضو پروتکل حاضر صلاحیت کمیته حذف تبعیض علیه زنان (کمیته) را جهت دریافت و رسیدگی به شکایات ارائه‌شده بنابر ماده ٢ به رسمیت می‌شناسد.
ماده دوم
شکایات ممکن است به‌وسیله فرد یا به نیابت از افراد یا جمعیتی بنابر اختیارات قانونی یک دولت عضو تسلیم کمیته شود و (شکایت‌کننده) مدعی گردد، بنابر حقوقی که در کنوانسیون بیان‌شده است قربانی خشونت از جانب دولت عضو شده است. در جایی که شکایت به نیابت افراد و یا جمعیتی به کمیته تسلیم‌شده باشد، جلب رضایت آن‌ها ضروری است مگر آنکه مرجع قانونی این نیابت را بدون رضایت آن‌ها مجاز بداند.
ماده سوم
شکایات می‌بایست به‌طور کتبی و دارای امضاء باشد. اگر شکایت رسیده به کمیته راجع به دولتی باشد که عضو کنوانسیون است اما عضو پروتکل نیست، این شکایت مورد رسیدگی قرار نخواهد گرفت.
ماده چهارم
- کمیته به شکایت فردی رسیدگی خواهد کرد که محقق و معلوم گردد آن فرد تمام راهه‌ای قابل‌قبول اصلاحی داخلی را طی کرده و نتیجه‌ای از شکایت خود نگرفته است. (این قاعده) در مواردی که طی کردن مراحل شکایت به نحو غیرمعقولی طولانی باشد، اجرا نخواهد شد.
- کمیته شکایاتی را که قابل‌پذیرش نیستند را (به دلایل زیر) اعلام خواهد کرد:
الف – آن شکایت قبلاً به‌وسیله کمیته یا به‌وسیله دیگر روند تحقیقات بین‌المللی مورد رسیدگی قرارگرفته باشد.
ب – آن شکایت آشکارا ناقص و یا کاملاً اثبات‌نشدنی باشد.
د- آن شکایت (تشخیص داده شود که) مورد سوءاستفاده از حق تسلیم شکایت کردن است.
ه – موارد موضوع شکایت زمانی اتفاق افتاده است که پروتکل حاضر برای دولت عضو مربوطه لازم‌الاجرا نبوده است، مگر آنکه آن موارد بعدازآن زمان ادامه داشته است.
ماده پنجم
- در هر زمان پس از دریافت شکایت و قبل از تصمیم و تعیین صلاحیت (رسیدگی به شکایت) کمیته می‌تواند از دولت عضو مربوط درخواست کند برای رسیدگی فوری فی‌مابین و جهت جلوگیری از زیان‌های جبران‌ناپذیری که (ممکن است) به قربانی و یا قربانیان مدعی خشونت واردشده باشد، اقدامات لازم را به عمل آورد.
- در جایی یکه کمیته نظر صلاحدید خود را طبق بند ١ ماده حاضر ابراز کند، این (نظر) دلالت به یک تصمیم مجاز و قابل‌قبول و یا استحقاق (رسیدگی) به شکایت تلقی نمی‌گردد.
ماده هشتم
- کمیته به شکایت غیرمجاز و بدون (ذکر) مرجع دولت عضو مربوطه رسیدگی می‌کند، مشروط به اینکه فرد یا افراد موافقت کنند که هویت آن‌ها برای دولت عضو روشن شود. در این مورد کمیته شکایتی که به آن تسلیم می‌شود را بنابر پروتکل حاضر، جهت رسیدگی به امور دولت عضو مربوطه محرمانه مطرح خواهد کرد.
- در ظرف شش ماه دولت عضو دریافت‌کننده (شکایت)، توضیحات یا اظهارات روشن‌کننده‌ای راجع به موضوع و تدابیری را که برای بهبود وضعیت ممکن است اتخاذ گردد و یا در صورت اتخاذ چنین تدابیری به‌طور کتبی به کمیته تقدیم خواهد داشت.
ماده هفتم
- کمیته به شکایات دریافتی بنابه پروتکل حاضر و به کمک اطلاعات قابل‌دسترس که به‌وسیله (فرد) یا به نیابت افراد یا گروه‌ها و دولت عضو مربوطه دریافت کرده است، رسیدگی خواهد نمود. اطلاعات ارائه‌شده به کشورهای مربوطه ارسال می‌گردد.
- کمیته در موقع رسیدگی به شکایات بنابه پروتکل حاضر جلسات محرمانه تشکیل خواهد داد.
- پس از رسیدگی به شکایات، کمیته نظرات خود را نسبت به شکایت و نیز توأمان پیشنهادات خود را و یا هر (نظر) دیگری را به کشورهای مربوطه ارسال خواهد داشت.
- دولت‌های عضو به نظرات و توصیه‌های کمیته توجه کامل خواهند کرد و ظرف ۶ ماه پاسخ کتبی ازجمله اطلاعات مبنی بر هر اقدامی که به (اجرای) نظرات و توصیه‌های کمیته کمک نماید، ارائه خواهند نمود.
- کمیته ممکن است کشور عضو را به ارائه بیشتر اطلاعات درباره اقداماتی که در پاسخ نظرات و توصیه‌ها ازجمله تصمیمات مقتضی کمیته انجام داده است، ترغیب کند. (این اقدامات) و گزارش‌ها بعدی دولت عضو طبق ماده ١٨ کنوانسیون می‌باشد.
ماده هشتم
- اگر کمیته اطلاعات موثق و معتبر دریافت کند که نشان دهد دولت عضوی حقوقی را که در کنوانسیون بیان‌شده است، به‌طور مرتب نقض کرده است. کمیته آن دولت عضو را جهت همکاری و رسیدگی به اطلاعات به‌دست‌آمده دعوت خواهد کرد و در پایان مشاهدات خود را در رابطه با اطلاعات مربوطه ارائه خواهد کرد.
- با توجه و با در نظر گرفتن مشاهداتی که به‌وسیله دولت عضو مربوطه پذیرفته‌شده است و همچنین دیگر اطلاعات موثق و قابل‌دسترس، کمیته یک یا چند تن از اعضاء خود را برای تحقیق و رسیدگی تعیین می‌کند تا گزارشی فوری برای کمیته تهیه نمایند. این تحقیقات و رسیدگی شامل بازدید از قلمرو کشور مربوطه و با مجوز کتبی دولت عضو انجام خواهد گرفت.
- پس از کسب مجوز و رسیدگی برای چنین تحقیقی، کمیته این مجوز را همراه با نظرات و توصیه‌های خود به دولت عضو مربوط ارسال خواهد کرد.
- دولت عضو مربوطه ظرف ۶ ماه از دریافت حکم کتبی و با توجه به نظرات و توصیه هائی که به‌وسیله کمیته ارسال‌شده است، موافقت خود را جهت تحقیقات کمیته ابراز خواهد کرد.
- چنین تحقیق و رسیدگی محرمانه انجام خواهد گرفت و همکاری دولت عضو در تمام مراحل تحقیقات خواسته خواهد شد.
ماده نهم
- کمیته ممکن است دولت عضو مربوطه را جهت (ارائه) گزارش خود، طبق ماده ١٨ کنوانسیون و همچنین جزئیات اقدامات انجام‌شده در پاسخ به رسیدگی‌ها و تحقیقات به‌عمل‌آمده را طبق ماده ١٨ پروتکل حاضر، دعوت نماید.
- کمیته ممکن است در صورت ضرورت طبق ماده ٨ و ۴، پس از پایان دوره ۶ ماهه طی دعوتی از دولت عضو مربوطه، اقدامات انجام‌شده در پاسخ به رسیدگی‌ها را به اطلاع آن دولت برساند.
ماده دهم
- هر دولت عضوی در موقع امضاء یا تصویب یا الحاق پروتکل حاضر ممکن است اعلام کند که صلاحیت کمیته را نسبت به ماده ٨ و ٩ به رسمیت نمی‌شناسد.
- دولت عضوی که در ارتباط با بند ١ ماده حاضر اعلام کرده است (که صلاحیت کمیته را به رسمیت نمی‌شناسد) می‌تواند در هر زمان به‌وسیله اعلام به دبیر کل آن‌ها پس بگیرد.
ماده یازدهم
دولت عضو کلیه اقدامات لازم و مقتضی را برای اطمینان از اینکه افراد برابر قوانین قضائی آن کشور تحت رفتار بد یا تهدید که درنتیجه ارتباط آن‌ها با کمیته و پیگیری پروتکل حاضر (نسبت به آن دولت) می‌باشد، انجام خواهد داد.
ماده دوازدهم کمیته گزارش سالانه خود را طبق ماده ٢١ کنوانسیون و خلاصه فعالیت‌های خود را طبق این پروتکل ارائه خواهد داد.
ماده سیزدهم
هر یک از دولت‌های عضو متعهد می‌شوند که به‌طور گسترده مفاد کنوانسیون وپرتکل حاضر را در دسترس اطلاع عموم قرار دهند، به‌ویژه امکانات دستیابی به اطلاعات در مورد دانستن نظرات و پیشنهاد‌های کمیته در خصوص دولت عضوی که درگیر است را مهیا سازند.
ماده چهاردهم
کمیته مقررات اجرائی خود را در جهت پیروی (از دستورالعمل‌ها) و وظائفی که این پروتکل به آن اعطاء کرده است، تعیین و گسترش خواهد داد.
ماده پانزدهم
- پروتکل حاضر برای امضاء هر کشوری که کنوانسیون را امضاء، تصویب یا به آن ملحق شده است، مفتوح خواهد بود.
- پروتکل حاضر موکول به تصویب هر کشوری است که کنوانسیون را تصویب یا به آن ملحق شده است. اسناد تصویب نزد دبیر کل سازمان ملل متحد سپرده خواهد شد.
- پروتکل حاضر برای الحاق هر کشوری که کنوانسیون را تصویب کرده است و یا به آن ملحق شده است، مفتوح خواهد بود.
- الحاق به‌وسیله سپردن سند الحاق نزد دبیر کل سازمان ملل متحد انجام خواهد گرفت.
ماده شانزدهم
- پروتکل حاضر ٣ ماه پس از تاریخ سپردن دهمین سند تصویب یا الحاق نزد دبیر کل سازمان ملل لازم‌الاجرا خواهد شد.
- برای هر کشوری که پس از لازم‌الاجرا شدن، این پروتکل را به تصویب رساند و یا به آن ملحق شود، این پروتکل ٣ ماه پس از تاریخ سپردن سند تصویب یا الحاق، لازم‌الاجرا خواهد بود.
ماده هفدهم
هیچ اجازه حق شرطی نسبت به پروتکل حاضر داده نخواهد شد.
ماده هجدهم
- هر کشوری می‌تواند اصلاحیه‌ای نسبت به پروتکل حاضر پیشنهاد کند و آن‌ها نزد دبیر کل سازمان ملل متحد بسپارد.
دبیر کل هر اصلاحیه پیشنهادشده را به کشورهای عضو (این پروتکل) ارسال می‌دارد و طی درخواستی از آن‌ها می‌خواهد که به او اطلاع دهند که آیا مایل هستند کنفرانسی از کشورهای طرف معاهده برای بررسی این طرح‌ها و اخذ رأی درباره آن‌ها تشکیل شود. هرگاه حداقل یک‌سوم کشورهای طرف معاهده موافق تشکیل چنین کنفرانسی باشند، دبیر کل کنفرانسی را زیر نظر سازمان ملل متحد تشکیل خواهد داد. هر اصلاحیه‌ای که به اکثریت آراء کشورهای حاضر و رأی‌دهنده در کنفرانس پذیرفته شود برای تصویب به مجمع عمومی سازمان ملل متحد تقدیم خواهد شد.
- هنگامی‌که اصلاحیه‌ها به تصویب مجمع عمومی ملل متحد رسیده باشد و به‌وسیله دوسوم از کشورهای طرف معاهده پروتکل حاضر و طبق قانون اساسی هر یک از آن‌ها پذیرفته گردد، لازم‌الاجرا خواهد شد.
- هنگامی‌که این اصلاحیه‌ها لازم‌الاجرا شدند برای کشورهایی که آن‌ها را پذیرفته‌اند اجرای آن الزامی خواهد بود. سایر کشورهای عضو کماکان به مقررات پروتکل حاضر و هر اصلاحیه‌ای که قبلاً پذیرفته‌اند ملزم خواهند بود.
ماده نوزدهم
- هر کشور عضو می‌تواند در هر زمان به‌وسیله اعلام کتبی خطاب به دبیر کل سازمان ملل متحد پروتکل حاضر را فسخ نماید. این فسخ شش ماه پس از تاریخ وصول اعلام به دبیر کل نافذ خواهد بود.
- فسخ به اجرای مقررات پروتکل حاضر در مورد هر اطلاعیه‌ای که به‌موجب ماده ٢ قبل از تاریخ نافذ شدن فسخ تقدیم شده باشد خللی وارد نخواهد کرد.
ماده بیستم
دبیر کل سازمان ملل متحد به اطلاع تمام کشورها مراتب زیر را خواهد رساند:
الف – امضاها، تصویب‌ها و الحاق‌های پروتکل حاضر را
ب – تاریخ لازم‌الاجرا شدن پروتکل حاضر و هر اصلاحیه‌ای را بنابر ماده ١٨ ج- هر فسخی که انجام گیرد بنابر ماده ١٩
ماده بیست و یکم
- متن‌های عربی، چینی، انگلیسی، فرانسه، روسی و اسپانیائی پروتکل حاضر دارای اعتباری یکسان است و در بایگانی سازمان ملل متحد سپرده خواهد شد.
- دبیر کل سازمان ملل متحد رونوشت گواهی‌شده پروتکل حاضر را به کلیه کشورهای مذکور درماده ٢۵ کنوانسیون ارسال خواهد کرد.